Buitengewone Franse Empire pendule “Le matelot” naar ontwerp van Michel
VerkochtZeldzame Franse Empire pendule “Le matelot” naar ontwerp van Pierre Mathieu Augustin Michel
Deze uitzonderlijk zeldzame en museumkwaliteit Empire pendule “Le Matelot” (betekenis: de zeeman) is een waar verzamelaarsitem dat een allegorie van de handel uitbeeldt. De vuurverguld bronzen kast is gemodelleerd als een baal tabaksbladeren, waartegenaan een jonge zwarte man die een touw vasthoudt nonchalant leunt. Shirtloos en op blote voeten draait hij zijn hoofd naar links, terwijl hij een pijp in zijn rechterhand houdt. Aan de andere kant van de baal staat een rumvat, symbool voor goederen geïmporteerd van overzee. Het anker en het roer staan symbool voor de zeevaart, de basis van de handel. En de grote geldzak bovenop de baal verwijst naar de winstgevendheid van de handel in koloniale producten....
Verder is de achthoekige verguld bronzen basis versierd met een centraal bas-reliëfmotief met putti die bezig zijn met aspecten van de handel in goederen uit koloniale landen. Een van de putti rolt een rumvat, een andere is bezig met het vervoeren van een tabaksbaal, en weer een andere is bezig met het tellen van geld en administratief werk aan een bureau. Aan weerszijden zijn toegepaste decoraties zoals een schrijfpen, maat en weegschaal die naar hetzelfde thema verwijzen. Ten slotte rust de basis op vier rumvatvormige poten, waarmee de allegorie van de handel wordt voltooid.
Het bronzen figuur is van de hoogste kwaliteit in zowel vakmanschap als artistiek ontwerp. Het is zeer complex en toont duidelijk verwijzingen naar antieke vormen. De gekruiste benen, de kanteling van het bovenlichaam en de draai van het hoofd naar rechts geven het figuur enige beweging ondanks zijn rustige houding. De spierspanning is zeer plastisch en anatomisch correct en de donkere patinering van het oppervlak draagt bij aan de levendigheid.
De ronde geëmailleerde wijzerplaat heeft Romeinse cijfers voor de uren en Arabische vijftienminuten-indelingen, aangegeven door middel van twee geblauwd stalen wijzers in Breguet-stijl. Hij is gesigneerd “Le Roy, hger. de Madame”, verwijzend naar Bazile-Charles Le Roy (1765-1839). Hij was uurwerkmaker van keizer Napoleon, van Madame Mère, prinses Pauline en Jérôme Bonaparte, koning van Westfalen.
Over het ontwerp van deze Empire Franse pendule “Le matelot”
Op 13 augustus 1808 deponeerde Pierre Mathieu Augustin Michel de pen- en inkttekening voor dit uurwerkmodel bij de Bibliothèque Impériale (zie laatste foto). Het werd getiteld “Le Matelot” en geregistreerd onder nr. 120 voor het jaar 1808. Op dat moment werd het model al geproduceerd, maar Michel wilde zijn rechten als ontwerper en eigenaar van dit model registreren.
Als geheel is de compositiestijl van deze Franse pendule die van de Directoire-periode, circa 1795, die de geest van de late 18e eeuw weergeeft. De zwarte man als “edele wilde “werd zelden gebruikt als decoratief thema in Franse of Europese horologische creaties vóór de late 18e eeuw. Pas in het laatste decennium van de 18e eeuw en de vroege jaren van de 19e eeuw begonnen de eerste Franse pendules bekend als “au nègre” of “au sauvage” te verschijnen. Ze weerspiegelen een beweging die tot uitdrukking kwam in literaire en historische werken zoals Paul et Virginie van Bernardin de Saint-Pierre dat in 1787 werd gepubliceerd en de onschuld van de mens uitbeeldde. Andere werken zijn onder meer Atala van Chateaubriand (dat het christelijke ideaal herstelde) en Daniel Defoe’s meesterwerk Robinson Crusoe (gepubliceerd in 1719).
Details van deze ormolu Franse pendule “Le matelot”
Deze museumkwaliteit ormolu Franse Empire pendule verkeert in een uitstekende staat met prachtige vuurvergulding. De achterplaat van het uurwerk is gestempeld “LR PF” en de wit geëmailleerde wijzerplaat, gesigneerd “Le Roy, hger. de Madame”, toont Romeinse cijfers voor de uren en strepen voor de minuten. Verder heeft het uurwerk geblauwd Breguet stalen wijzers, een anker echappement, draadophanging en sluitrad die de uren en halve uren op een bel slaat. Ten slotte is de kast van de klok gestempeld met het nummer 878.
De Franse pendule is onderhouden door een professionele uurwerkmaker en verkeert in perfecte werkende staat en wordt compleet geleverd met slinger, bel en sleutel.
Parijs circa 1805.
Afmetingen: hoogte: 38 cm, breedte: 31 cm, diepte: 11 cm.
Gewicht: 7,0 kg.
Bazile-Charles Le Roy (1765-1839)
Het uurwerk werd gemaakt door de gerespecteerde maker Bazile-Charles Le Roy (1765-1839). Hij was de zoon van horlogemaker Bazile Le Roy (1731-1804). Bazile-Charles richtte het Huis Le Roy op in Galerie de Pierre 60, Palais-Royal kort na 1785 toen de hertog van Orléans (Philippe Egalité) de tuinen van het Palais-Royal openstelde voor het publiek en de gebouwen voor de handel. Dit stelde Le Roy en een aantal andere horlogemakers in staat om zich te vestigen in de arcadegalerijen. Tijdens de Revolutie werkte hij voor de Republiek en signeerde zijn klokken “Elyor”. Daarna verhuisde hij de zaak naar Galerie Montpensier, 13-15 Palais-Royal, waar het bedrijf bijna honderd jaar zou blijven.
De volgende jaren zag zijn benoeming tot uurwerkmaker van keizer Napoleon, van Madame Mère, prinses Pauline, Jérôme Bonaparte koning van Westfalen en in 1829 als koninklijk uurwerkmaker van de hertogen de Bourbon en de Chartres. Zijn huis exposeerde Franse pendules op de Parijse Exposition l’an VI (1797/8) en opnieuw in 1819, 1823 en 1827.
Literatuur
- H. Ottomeyer, P. Proschel et al., “Vergoldete Bronzen – Die Bronzearbeiten des Spätbarock und Klassizismus”, München, 1986, Vol. I, p.380-381 fig 5.15.26.
- Elke Niehüser, “French Bronze Clocks”, p.142-143 fig. 231, 232 en p.236 #822.
- Pierre Kjellberg, Encyclopédie de la pendule française, p.342-343 #A.
- Collectie van Musée des Arts et du Design, Bordeaux (inv.nr. MNM.1989.1.1).
- Collectie van Palacio del Tiempo, Atalaya Museums, Jerez de la Frontera.
- Jean-Dominique Augarde, “A Journey Through Clocks – Masterworks of the Parnassia Collection”, Dijon, 2022, Vol. II p.450-451.
- G. Wannenes, “Les plus belles pendules françaises de Louis XV à l’Empire”, Edizioni Polistampa, p.315.
- Tardy, Dictionnaire des horlogers français, p.406-407, 463.
Zie meer Antieke Klokken in onze galerie.
